آسیبشناسی یا پاتولوژی (به انگلیسی: Pathology) شاخهای از علم پزشکی است که درباره تاثیر بیماری ها و آسیب ها در سطح بافتی و سلولی و مولکولی بحث میکند و شامل مطالعه فرایند بیماری در یک اندام یا تمامی بدن برای شناخت ماهیت و علتهای آن است.
پاتولوژی در اصل به معنای آسیبشناسی است، کلمه پاتولوژی از کلمه یونانی پاتو (بیماری) و لوژی (علم مطالعه) تشکیل شده است. به طور کلی آسیبشناسی عبارت از مطالعه بیماریهاست و به عنوان شاخهای از علم پزشکی به بررسی علل پیدایش بیماریها و عوارض ناشی از آنها میپردازد. بدیهی است در هنگام بروز یک بیماری، تغییراتی در بافتهای مختلف بدن ایجاد میشود که در واقع مطالعه همین تغییرات مبنا و اساس پاتولوژی را تشکیل میدهد. آسیبشناسی به دو رشته اصلی آسیبشناسی بالینی (Clinical pathology) و آسیبشناسی تشریحی یا جراحی (Anatomical or surgical pathology) تقسیم میشود.
از دیدگاه پاتولوژی ۴ جنبه از یک بیماری بررسی میشود که عبارت است از:
اتیولوژی (علت شناسی)
پاتوژنز(مکانیسم ایجاد)
مرفولوژی (ریخت شناسی)
اهمیت بالینی
پاتولوژی عمومی
آسیب شناسی عمومی یک زمینه پیچیده و گسترده را توصیف می کند که شامل مطالعه مکانیسم های آسیب سلول و بافت و همچنین درک نحوه واکنش بدن و ترمیم این آسیب ها است. نمونه هایی از مباحثی که ممکن است مورد مطالعه قرار گیرند شامل نکروز ، نئوپلازی ، ترمیم زخم ، التهاب و نحوه سازگاری سلول ها با آسیب می باشد. درک کامل در این زمینه ها در تشخیص بیماری کاربرد دارد. آسیب شناسی عمومی همچنین اصطلاحی است که برای توصیف آسیب شناسی تشریحی و بالینی استفاده می شود.
فردی که در پاتولوژی عمومی مشغول به فعالیت است در بخش های تحلیل آزمایشگاهی مانند هماتولوژی و بیوشیمی بالینی آموزش دیده است.
پاتولوژی تشریحی
این رشته مربوط به مطالعه و تشخیص بیماری ها از طریق تحلیل میکروسکوپی نمونه هایی از مایعات بدن، بافت ها و گاهی اوقات کل بدن یا اتوپسی، می باشد. فاکتور هایی که در پاتولوژی تشریحی بررسی می شوند شامل ظاهر سلول، آرایش تشریحی و شیمیایی داخل سلول هاست. این آرایش به شاخه های متعددی تقسیم شده که مثال هایی از آن ها در زیر آمده است:
Histology: نمونه هایی از بافت های بدن تهیه و آزمایش شده تا بتوان بیماری را تشخیص داد. بافت مورد نظر در سطح میکروسکوپی مشاهده شده و ارتباط بین انواع مختلف سلول و بافت مورد بررسی قرار می گیرد.
Cytology: مایعات و بافت های بدن در سطح سلولی به منظور غربالگری و تشخیص بیماری و کمک به تصمیمات درمانی مورد بررسی قرار می گیرند. متخصص سیتولوژیست ظاهر ، شکل و عملکرد سلول ها را بررسی می کند.
Forensic pathology: آسیب شناسی قانونی ، بررسی کالبد شکافی به منظور کشف علت مرگ است. ظاهر خارجی ابتدا برای بررسی شواهد زخم ارزیابی می شود. سپس، اقدامات جراحی آغاز می شود و اندام های داخلی مورد بررسی قرار می گیرند تا مشخص شود آیا آسیب های داخلی وجود دارد یا خیر.